Visita ao Niño Lago Mago (0-3 anos).

 Dentro dos sete “niños” cos que conta Pistoia, é o máis grande. O seu horario é de 7.30 a 14. 30 horas ou ata as 15. 30 horas se as criaturas dormen alí. Ao tempo, se as familias así o precisan ofrecen unha quenda prolongada ata as 17.30 horas.

Escolariza a 65 alumnos e alumnas nas súas tres aulas: unha de 3 a 12 meses (15 bebes e tres mestras); outra de 1 e 2 anos (con 14 nenos e nenas e dúas mestras); e outra de 2 a 3 anos (36 nenos e nenas e con catro mestras). Ademais destas nove docentes contan con tres persoas colaboradoras.

Por outra banda, o grupo de 2 a 3 anos divídese en subgrupos de nove nenos e nenas aproximadamente que xunto con unha mestra están nun espazo diferente durante unha semana asegurando a continuidade e valorando a memoria.

En canto a súa situación, a escola esta ao carón dun parque e dun lago que son aproveitados como recurso educativo. As instalacións teñen dous accesos, un reservado para aula de 3 a 12 meses. A aula do alumnado de 2 a 3 anos situase na planta superior onde tamén, se sitúa a biblioteca.  Ademais, contan con cociña propia.  

A xornada é enteiramente educativa na que se favorece que o alumnado sexa autónomo potenciado as competencias do saber facer. O coidado e o benestar é fundamental, as criaturas movense con tranquilidade, saben onde están as cousas e onde deixalas. É a súa filosofía, contar cun espazo cómodo cun ambiente de benestar en compañía.  O material de xogo que empregan é principalmente natural, non estruturado, de refugallo e interesante para os nenos e nenas. Outra das súas peculiaridades é que respectan todo o que as criaturas realizan ata o día seguinte.

Visita Scuola Dell’infanzia La Filastroca

Visitamos esta escola de 3 a 6 anos que conta con tres aulas, unha por nivel. Traballaban atendendo a ambientes de aprendizaxe organizadados de forma parecida aos que temos no noso centro educativo. Son catro zonas as que teñen organizadas: artística, de luces e sombras, científica e materiais naturais. Contan cunha ratio similar á escola que visitamos anteriormente e a organización e as actividades son similares.

Visita Área Bambini Rossa

Visitamos a “área rosa” do sistema educativo do concello de Pistoia que funciona como centro de acollida para nenos de 0-3 anos. O servizo naceu en 1996 pero segue sendo un proxecto moi moderno pero sen carácter educativo. Céntranse nos aspectos sociais e del apoio ás familias creando alianzas con outras entidades da cidade como a biblioteca, pediatras, logopedias… Desta forma, contas con persoas expertas en diferentes ámbitos que participan nela de xeito voluntario e gratuíto. Non estamos ante un servizo gratuíto como os “niños”, o seu acceso atende ao nivel de renda.

Organizase ao redor de tres espazos, un moi pequeno para bebés e outros dous espazos de xogo para nenos e nenas de 18 a 36 meses de idade.

O espazo para bebés só é para familias desfavorecidas ou con dificultades diversas, que o solicitan a través do Concello e poden acudir ao mesmo sen reservar nin chamar. Algunhas están teorizadas. Non funciona como un niño no que deixar as criaturas senón, que as mesmas, deben quedar no espazo  coa finalidade de xerar grupo entre elas. Está aberto dúas mañás e dúas tardes á semana e poden permanecer no espazo o tempo que precisen, dependendo da necesidade familiar.

Os outros dous espazos de xogo desta área acollen a nenos e nenas de 18 a 36 meses. As familias teñen dúas posibilidades: todos os días polas mañás ou dúas mañás á semana pudendo están un máximo de 5 horas. Tamén organizan actividades para as familias polas tardes e os fins de semana para crear lazos e comunidade.

Non funciona como “niño”, as familias que acoden a el teñen outro tipo de necesidades. Acoden para que as criaturas socialicen, para recibir estimulación, xoguen, pero sobre todo para que adquiran rutinas, contando con materiais naturais, manipulables, á altura dos nenos/as cambiando as propostas ou invitacións de xogo. Os tempos son máis reducidos, pero poden almorzar ou merendar alí, aínda que non contan con servizo de comedor. O número de mestras é de unha persoa docente por cada nove nenos e nenas de 0-3 anos.

A final de ano elaboran un documento con todo o traballado coas familias e o recollen de xeito mensual para que estea a disposición das familias na entrada da área.

A Scuola Dell’infanzia Il Melograno (Pistoia)

 Continuando coa nosa estadía en Pistoia. Neste caso a
Scuola Dell’infanzia Il Melograno que escolariza a nenos e nenas de 3-6 anos. Conta con dúas partes diferenciadas. Unha delas destinada ás criaturas de 3 anos e outra para as que teñen de 4 e 5 anos (entradas diferenciadas e espazos adaptados).

En cada unha delas contan con varios espazos, os dedicados ás clases, a zona da comida, o espazo de laboratorio e o destinado aos obradoiros. Todos eles son polivalentes, cambiando segundo ás necesidades e intereses das criaturas. Por exemplo na zona de 4 anos contan cun “ateliaer”, un laboratorio, un obradoiro de exploración e unha zona para os materiais de refugallo e os que aportan as familias. No espazo para o alumnado de 5 anos contan ademais, cunha biblioteca.

Para a escola é moi importante documentar todas as actividades. A súa finalidade é deixar pegada do desenvolvemento das criaturas. Así, as familias coñecen a historia dos cativos e cativas e vexan como evolucionan no seu proceso de crecemento. Este rexistro de actuacións convertese a final de cursos nunha achega personalizada para as familias e que tamén se vai presentando no taboleiro do centro.  

As saídas polo entorno son moi frecuentes e a participación na vida do pobo unha constante. Tamén, participan das área de aprendizaxe que mencionamos na anterior entrada (unha vez por semana).

A participación das familias na escola é moi importante na historia de cada criatura. Así, participan de moitas das propostas da escola, tanto a nivel formal e informal. Por exemplo, comparten as actividades matinais cando estas poden quedarse na escola.

A nivel organizativo e de xestión dous pais ou nais e unha persoa docente por nivel comparten a preparación de festas, asembleas de familias, reunións... Ademais, son tres titorías xerais as que se fan por curso escolar: unha inicial, outra durante o curso e outra final.

Imaxes 1 e 2: Gran variedade de mateiais e recursos sobre todo convencionais e de orixe natural.

Pistoia e as bases pedagóxicas da educación infantil

Unha nova oportunidade para coñecer diferentes formas de ver e entender a escola. Desta volta tivemos a sorte de coñecer as escolas de Pistoia.

Comezamos a estadía escoitando da man do Servizio Educazione e Istruzione de Pistoia as bases pedagóxicas do seu modelo educativo na etapa da Ed. Infantil.

Expuxeron que teñen como centro de atención ao alumnado, sendo o protagonista. Para isto, fomenta a súa autonomía poñendo ao seu alcance todos os recursos dos que poden dispor. A equidade e a inclusión enténdese desde unha perspectiva grupal. Desta forma, o profesorado de apoio forma parte de cada grupo clase e non esta especificado unicamente cando existen necesidades especificas de apoio educativo.

Os espazos cóidanse esteticamente, non só as aulas senón tamén nas restantes dependencias dos centros educativos. Por exemplo, onde dormen, comen, xogan... Tamén, os recursos e materiais. Así, destacan o papel dunha educación cara a estética, sentindo a beleza e educando para recoñecela e apreciala.

Ademais, no emprego dos recursos escápanse dos estereotipos e primase o contacto con elementos do medio natural. Neste contexto destacan os que proveñen dos materiais de refugallo e dos naturais.

Fomentase a creatividade e a autonomía pensando sempre que as criaturas poden facer cousas por si mesmas. Desta forma, favorecen o desenvolvemento competencial de nenas e nenos (serven a auga, teñen pratos de cerámica, vasos de vidro... non hai sempre unha persoa que lles faga todas as cousas).

Outro aspecto no que inciden é na importancia da coordinación entre escolas para que as capacidades e competencias adquiridas de 0-3 non se perdan e continúen na etapa de 3-6 anos.

Tamén, na importancia de potenciar e  e estimular a participación das familias,  invitándoas a participar da escola: por exemplo argallando cousas de forma compartida, con posibilidades de formación continua, por exemplo, sobre inclusión, NEAE, emocións, saúde, natureza,... Falamos dunha escola de e para  familias.

Ao tempo, priman o respecto cara a cultura da infancia, respectando os seus intereses e características, polo que néganse a preparan aos nenos e nenas para a etapa de primaria aínda que os centros de primaria llo soliciten. Desta forma no traballan preescolar nin prelectura.

Así definen o modelo pedagóxico dos “niños” de 0-3 anos e das escolas de 3-6 anos.  A estrutura arquitectónica das mesmas esta configurada por varios edificios denominados “áreas”. Son tres áreas as dirixidas ás criaturas de 4 a 8 anos e funcionan como obradoiros ou laboratorios. Non están pensadas ateliers senón que nelas as actividades son flexibles, cambiantes e parten dos intereses do alumnado. Son tres: amárela: teatro; azul: arte e verde: natureza. Cada unha destas áreas conta cunha mestra especializada en cada unha das temáticas e poden ser visitadas polas familias co alumnado cando queiran e realizar diferentes actividades guiados pola persoa docente.

Por último, contan coa “Área rosa” que funciona como ámbito de 0-3 anos. A esta área poden acudir as familias con menos recursos cos seu cativos e cativas. Teñen liberdade para escoller os momentos e quedan cos seus fillos e fillas para realizar as diferentes actividades propostas polas mestras desa área. Desta forma, nas actuacións as familias están sempre presentes e a escola deixa algo alleo a elas.

Imaxe: Dimensión pedagóxica dos espazos e da estética nas escola infantil de Pistoia